Αποκεντρωμένη Διοίκηση Νήσων

Άρθρο προς δημοσιογραφική αξιολόγηση – δημοσίευση
Συντάκτες: Αριστοτέλης Κοσκινάς – Σεβαστιανός Μεταλληνός
23/11/2010
Πρόταση:
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Νήσων
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΒΕΒΛΗΜΕΝΗ ΒΑΣΕΙ «ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ»

Η συζήτηση για τη χωροταξική αναδιάρθρωση της διοικητικής υποδιαίρεσης κατά το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», άφησε στη σκιά τις «Αποκεντρωμένες Διοικήσεις». Μία ριψοκίνδυνη στάση, που ίσως αναθεωρηθεί πολύ αργά – αν ο αυτόφωτος ή μη (βλ. ΔΝΤ) μεταρρυθμιστικός οίστρος προεκταθεί στη συνένωση και κατάργηση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.
Αντιπροτείνοντας παρακάτω, αναλυτικά και τεκμηριωμένα, τη σύσταση μίας ενιαίας-αμιγώς νησιωτικής Αποκεντρωμένης Διοίκησης, επιχειρούμε μία τομή απολύτως εναρμονισμένη με τη κείμενη Συνταγματική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία – κατά τρόπο «εξοικονομητικό», εφόσον οι 7 προτεινόμενες σήμερα Διοικήσεις περιορίζονται σε μόλις 5!
Και εφαρμόζουμε σε θεωρία-και-πράξη τη Νησιωτικότητα.

[Α] ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ:
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ»

1. Η τήρηση της κανονιστικής επιταγής του Συντάγματος περί «Νησιωτικότητας» κρίνεται, πρέπει να αναγνωριστεί, υποδειγματική στο νομοθετικό “corpus” της (ήδη υπό διαδικασία κύρωσης στη Βουλή των Ελλήνων) διοικητικής μεταρρύθμισης με το γενικό τίτλο «Καλλικράτης».
Υπενθυμίζουμε τη σχετική Συνταγματική Διάταξη:
«Ο κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών… περιοχών […]», ΣΥΝΤΑΓΜΑ 101.4
Σημειώνουμε, εξάλλου, την αντιδημοφιλή (τουλάχιστον στον αυτοδιοικητικό χώρο), αλλά απολύτως συνεπή με το κριτήριο της νησιωτικότητας – και μάλιστα στη συνταγματική λογική της ενιαίας δημοκρατικής έκφρασης των νήσων – επιλογή της «νησιωτικής», ουσιαστικά, «αυτοδιοίκησης» στις μείζονες νήσους (Κέρκυρα, Κεφαλληνία, Ρόδος, Λέσβος κ.ά.)

2. Εντούτοις και κατ’ εξαίρεση, η επιταγή της νησιωτικότητας δεν υπηρετείται από τη χωροταξική διευθέτηση των 7 λεγόμενων «Αποκεντρωμένων Διοικήσεων» – που επιφορτίζονται με πληθώρα λεγόμενων «κρατικών» αρμοδιοτήτων αλλά και τον έλεγχο νομιμότητας της Αυτοδιοίκησης, ειδικότερα στη περίπτωση των Ιονίων Νήσων (και της Επτανησιακής ολότητας).
Έτσι κατά τη τελική μορφή του Νομοσχεδίου στην «Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου[sic]», με έδρα την Πάτρα, εντάσσεται η αμιγώς νησιωτική «Περιφέρεια Ιονίου[sic]».
Σημειωτέα σχετικά με τις νήσους του Αιγαίου:
[α] Στην «Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου» εντάσσονται οι περιφέρειες Βορείου και Νοτίου Αιγαίου. Πρόκειται επομένως για αμιγώς νησιωτική Διοίκηση – η έδρα της οποίας, εντούτοις, τοποθετείται στον Πειραιά!
[β] Σε μία διακεκριμμένη «Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης» εντάσσεται μόνο μία(!) περιφέρεια, η ομώνυμη της Κρήτης. Είναι μοναδική περίπτωση – με εξαίρεση την Αττική.

Σημειωτέα, επίσης, η διατηρούμενη υπαγωγή των «Νήσων» που εκτείνονται κατά μήκος των ανατολικών παραλίων της Πελοποννήσου στη χερσαία Νομαρχία Πειραιά – έως τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα, που συνιστούν, ιστορικά, αναπόσπαστο μέρος της Επτανήσου!

[Β] ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΑΝΤΙΠΡΟΤΑΣΗ:
ΕΝΙΑΙΑ-ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ «ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΝΗΣΩΝ»

3. Αντιπρόταση που πληροί πειστικότερα τόσο τη Συνταγματική επιταγή, όσο και τη συνέχουσα το νομοθέτημα αρχή εξορθολογισμού του Κράτους, είναι η ενοποίηση της ολότητας του Ελληνικού νησιωτικού χώρου σε μία ενιαία και σαφώς διακριτή από τις χερσαίες δομές «νησιωτική» Αποεντρωμένη Διοίκηση.
Συγκεκριμένα: μία ενιαία «Αποκεντρωμένη Διοίκηση Νήσων» που θα συμπεριλάβει τις αμιγώς νησιωτικές περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου, Κρήτης και Ιονίων Νήσων – και με ιδεώδη αλλά και συμβολική έδρα, την Ερμούπολη της Σύρου.

Η επιλογή αυτή έχει (εκτός του συμβολικού) ουσιαστικό, πολιτικό περιεχόμενο. Επιτρέπει την άσκηση ενιαίας οριζόντιας Εθνικής Πολιτικής στον Νησιωτικό χώρο σε Εθνικό επίπεδο, και κατ’ επιταγήν του άρθρου 102 του Συντάγματος, σε τομείς όπως:
[1] Ολοκληρωμένα πρότυπα ανάπτυξης για νησιά
[2] Αγροτική πολιτική ()
[3] Μεταφορές και δίκτυα («μεταφορικό ισοδύναμο» κ.λπ.)
[4] Υγεία και Πρόνοια (διακομιδή ασθενών κ.λπ.)
[5] Εξειδικευμένα πρωτόκολλα διαμόρφωσης-διαχείρισης δημοσίων υποδομών και τιμές έργων
[6] Εξειδικευμένος έλεγχος Αυτοδιοίκησης
[7] Θέματα Εθνικού σχεδιασμού Εξωτερικής Πολιτικής.
[8] Δυνατότητα άντλησης χρηματοδοτικών πόρων για δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά το 2013.

4. Προξενεί σκεπτικισμό το ότι, κόντρα στη 30ετή προσήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε πολιτικές, πρωτοβουλίες και δράσεις που διέπονται από το κριτήριο της νησιωτικότητας, και ενώ η «Αιγαιακή» νησιωτική Ελλάδα (Αιγαίο και Κρήτη) τυγχάνουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης στον Εθνικό Στρατηγικό Σχεδιασμό, η Επτάνησος προορίζεται να υπαχθεί αναπτυξιακά στην Ηπειρωτική Ελλάδα.
Επιχειρείται συγχώνευση μίας καθαρά νησιωτικής περιοχής, με την Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα – με μία συμπαγή ζώνη της οποία η οικονομία βασίζεται στον Α’Γενή Τομέα (καλλιέργειες έντασης) και, δευτερευόντως, στο Β’Γενή Τομέα.
Τα προβλήματα που προκύπτουν:
[α’] Έλλειψη «κοινής γλώσσας» ως προς τις ιδιαιτερότητες της νησιωτικής περιοχής.
[β’] Κριτήρια-πολιτική βούληση για την έμφαση σε πολιτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
Πως θα καταστούν συμβατοί και θα υπηρετηθούν στρατηγικοί στόχοι και οικονομικά συμφέροντα στο χώρο της Αδριατικής (με στρατηγικό στόχο αγορές της Άπω Ανατολής και της Βόρειας Αμερικής), όταν η αγορά-στόχος της Πελοποννήσου βρίσκεται στην περιοχή του Ρέντη;

5. Οι περιφέρειες των οποίων επιχειρείται η συγχώνευση (μεσοπρόθεσμα) μέσω του θεσμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, είναι ανομοιογενείς οικονομικά, αναπτυξιακά, γεωγραφικά, πληθυσμιακά, κοινωνικά.
Ειδικότερα ο πληθυσμιακός συσχετισμός της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων [ΠΙΝ] με τις ενοποιούμενες υπό τις «Αποκεντρωμένες Διοικήσεις» του «Καλλικράτη» περιφέρειες διαφαίνεται στους παρακάτω Στατιστικούς Πίνακες:

Α1. Πληθυσμιακός συσχετισμός ΠΙΝ-Ηπειρωτικών Περιφερειών:

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ιονίων Νήσων 214.911
Δυτικής Ελλάδος 741.282
Πελοποννήσου 638.942
Ηπείρου 396.732

Α2. Πληθυσμιακός συσχετισμός ΠΙΝ-Νησιωτικών Περιφερειών:

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ιονίων Νήσων 214.911
Νοτίου Αιγαίου 180.000
Βορείου Αιγαίου 302.000
Κρήτης 578.251

Β. Πληθυσμού ΠΙΝ ως ποσοστό του συνολικού σε «Καλλικράτη»-Εναλλακτικά σενάρια:

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΠΙΝ
Δυτ. Ελλάδος-Πελοποννήσου+ΠΙΝ 1.595.135 13,47%
Β.-Ν. Αιγαίου+ΠΙΝ+Κρήτης 1.275.162 16,85%
Β.-Ν. Αιγαίου+ΠΙΝ 696.911 30,84%

Είναι προφανές από την ανωτέρω ενδεικτική παράθεση ότι με την ενσωμάτωση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων στην Ενιαία-Νησιωτική εξομαλύνεται η πληθυσμιακή κατανομή στις σχετιζόμενες Περιφέρειες ανά την Επικράτεια. Επίσης η προτεινόμενη νησιωτική περιφέρεια αποκτά μεγαλύτερη δυναμική λόγω πληθυσμού και οικονομικών μεγεθών.

[Γ] ΣΥΝΟΨΗ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ

6. Εμπλουτίζοντας αλλά και συνοψίζοντας τα παραπάνω, πλεονεκτήματα της αντιπροτεινόμενης υπαγωγής των Νησιωτικών Περιφερειών στην Ενιαία-Νησιωτική «Αποκεντρωμένη Διοίκηση» θεωρούνται:
[α’’] Απόλυτος εναρμονισμός στη νέα διάταξη του Ελληνικού Συντάγματος, περί αναγνώρισης της ιδιαιτερότητας-σημασίας των νησιωτικών περιοχών.
[β’’] Περιορισμός σε 5 ή 6 (αντί: 7) των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.
[γ’’] Συγκρότηση της μεγαλύτερης και γεωγραφικά σημαντικότερης νησιωτικής περιφέρειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
[δ’’] Δυνατότητα εκμετάλλευσης πολιτικών-χρηματοδοτικών εργαλείων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για νησιωτικές περιοχές, και επιδοτήσεων του χειμαζόμενου νησιωτικού επιχειρηματικού και αγροτικού Τομέα την περίοδο μετά το 2013.
[ε’’] Αποκλειστική άσκηση οριζοντίων πολιτικών διασφάλισης οικονομικής ανάπτυξης (Α’Γενούς-Β’Γενούς-Γ’Γενούς Τομέα), κοινωνικής συνοχής, και άρσης της απομόνωσης.
[ς’’] Ενιαίος επιχειρησιακός σχεδιασμός (σε κοινούς Άξονες) για το σύνολο των Περιφερειών.
[ζ’’] Διασφάλιση του πλούτου της Ιστορικής ετερότητας της Νησιωτικής Ελλάδας αντί της αφομοίωσης στην Ηπειρωτική Ελλάδα.
[η’’] Συντονισμός στην επεξεργασία-τυποποίηση και ενιαία προβολή αποκλειστικά ελληνικών νησιωτικών τουριστικών προϊόντων στις αγορές Άπω Ανατολής-Βόρειας Αμερικής.
[θ’’] Συγκρότηση μηχανισμού Διεθνών σχέσεων επιχειρηματικού ενδιαφέροντος με χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και Αδριατικής, σε τομείς όπως ο τουρισμός ή το εμπόριο.

Ειδικότερα στο τελευταίο [θ’’] ενιαίες πολιτικές μπορούν να χαραχτούν για τις «θαλάσσιες πύλες» της, με σύγχρονη-ειρηνική λογική, «Ελλάδας των 5 Θαλασσών», και ειδικότερα:
(1) Για τον Εύξεινο Πόντο (Μαύρη Θάλασσα), με «πύλες» τις Λέσβο-Λήμνο.
(2) Για την Ανατολική Μεσόγειο-Κύπρο, με «πύλες» τις Ρόδο-Καστελλόριζο.
(3) Για τη Νότια Μεσόγειο, με «πύλη» τη Νότια Κρήτη.
(4) Για τη Δυτική Μεσόγειο, με «πύλες» τις Ζάκυνθο-Κεφαλληνία.
(5) Για την Αδριατική Θάλασσα, με «πύλες» τη Κέρκυρα και τις Διαπόντιες Νήσους.

Σημειώνεται ότι η διαμόρφωση ενιαίων νησιωτικών πολιτικών κλίμακας τέμνεται αναγκαία (και) με τη διασφάλιση Εθνικών συμφερόντων, ιδίως αναγνώρισης-εκμετάλλευσης της Νησιωτικής Υφαλοκρηπίδας (σε συνεργασία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης με συναρμόδια Υπουργεία: Οικονομίας, Ανάπτυξης, Ναυτιλίας, Πολιτισμού-Τουρισμού, Εξωτερικών και Άμυνας).

Σε κάθε περίπτωση, την εκτελεστική αρμοδιότητα για την υλοποίηση των νησιωτικών πολιτικών διατηρούν οι αντίστοιχες Περιφέρειες και Δήμοι. Η κάθετη δόμηση βελτιστοποιεί το συντονισμό, τη συστηματοποίηση και την αποτελεσματικότητα πολιτικών, δράσεων και υποδομών – ενώ εξοικονομεί πόρους και χρόνο.

7. Η ενοποίηση του ελληνικού Νησιωτικού χώρου που εκτείνεται στη περίμετρο της χερσαίας χώρας, δεν συνιστά ιστορική πρωτοτυπία. Αντί άλλων παραδειγμάτων, μνημονεύουμε την ανάλογη οργάνωση επί βασιλείας Κωνσταντίνου Α’ του Μεγάλου, που προκύπτει κατά τη περίφημη Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας του 325 μ.Χ.
Στο λατινικό ντοκουμέντο, οι υπογεγραμμένοι Νησιώτες επίσκοποι (που καταγράφονται, όπως όλοι οι «Αδελφοί» τους, κατά Επαρχίες) ομαδοποιούνται ως εξής:
“INSULARUM [: ΝΗΣΩΝ, εννοείται: Επαρχία]
Euphrosynus Rodius. [Ευφρόσυνος Ρόδιος, εννοείται: επίσκοπος Ρόδου]
Meliphron a Coo. [Μελίφρων από την Κω, παρομοίως]
Strategius a Lemno. [: Στρατήγιος από τη Λήμνο, παρομοίως]
Apollodorus Corcyrae.” [: Απολλόδωρος Κερκύρας, παρομοίως]
[πηγή: MANSI, J.D., Sacrorum Consiliorum Collectio, Τόμος 2, Φλωρεντία 1759, στ. 700]

Το πόσο «παράδοξη» φαντάζει αυτή η ευελιξία της διοικητικής δομής της υπό τον Μέγα Κωνσταντίνο και τη νεαρά Κωνσταντινούπολη Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 325 μ.Χ., δίνει, εκτός απροόπτου, το μέτρο όσων δεν μας διδάσκει η Ιστορία «Μας».


Σεβαστιανός Μεταλληνός Αριστοτέλης Κοσκινάς
Δημοτικός Σύμβουλος Φαιάκων
Μέλος Δ.Σ. ΤΕΔΚ Κερκύρας